Mô tả
Ngũ Phương Phật tượng trưng cho 5 phương: Đông – Tây – Nam – Bắc – Trung Tâm. 5 bộ : Bảo Bộ, Liên Hoa Bộ, Kim Cang Bộ, Nghiệp Bộ, Phật Bộ. 5 sắc : Xanh, Đỏ, Vàng, Trắng, Đen… Mà nội dung chính yếu là 5 trí chuyển hóa từ 5 uẩn. Ngũ phương Phật còn xưng là Ngũ Trí Như Lai, Ngũ Trí Phật. Ngũ Phật, Ngũ Thánh hoặc Ngũ Thiền Định Phật (pañca-dhyāni-bhuddhāh). Trong Mật giáo Đức Đại Nhật Như Lai là chủ Tôn của Ngũ Phật. Có Kim Cang Giới Ngũ Phật và Thai Tạng Giới Ngũ Phật.
Sau khi kết giới, thế giới của Ngũ Trí Như Lai được thành lập. Phóng đại quang minh, cụ túc thần lực, thí Vô Úy Pháp. Tiếp dẫn lục đạo chúng sanh nhập đại đạo tràng diệt trừ phiền não, đốn phá Vô Minh, sám hối tội căn. Quy y Tam Bảo, thừa Phật thần lực trực vãng Tây Phương, nhập Phật Pháp giới, thọ đại an lạc.
Ngũ Phương Như Lai chính là từ Ngũ Trí ứng hiện thành:
1. Đại Viên Cảnh Trí
2. Bình Đẳng Tánh Trí
3. Diệu Quán Sát Trí
4. Thành Sở Tác Trí
5. Pháp Giới Thể Tánh Trí
Đông Phương Thế Giới A Súc Như Lai: thân phóng quang minh màu Xanh (Hành Mộc). Kết ấn Xúc Địa với hoằng nguyện ngăn chặn và diệt trừ các ác ma. Giữ cho thế giới hòa bình và an ổn. Đức Phật A Súc Như Lai bổn tôn [Đại Viên Cảnh Trí]. Hàm ý tâm trí chúng sanh gốc vốn thanh tịnh trong sáng như gương. Nhưng do nghiệp chướng vô minh làm cho lu mờ đen tối. Nay nương nhờ thần lực của Như Lai. Cộng với sự nổ lực tu trì tìm lại bản tánh trí huệ viên minh của chính mình.
Nam Phương Thế Giới Bảo Sanh Như Lai: thân phóng quang minh màu Đỏ (Hành Hỏa). Kết ấn Đại Nguyện với Đại nguyện tất cả những gì chúng sanh cần Ngài đều bố thí cho cả. Bình đẳng như nhau, thế giới của Ngài toàn là báu vật. Đức Phật Bảo Sanh Như Lai [Bình Đẳng Tánh Trí] hàm ý chúng sanh do tham sân si cố chấp. Phiền não dẫy đầy, có biết đâu tất cả mọi người đều bình đẳng như nhau. Đều được hình thành từ Địa, Thủy, Hỏa, Phong, Không. Thức; Sanh, Lão, Bịnh, Tử. Nay nương nhờ thần lực của Như Lai. Cộng với sự nổ lực tu trì tìm lại bản tánh Trí Huệ Bình Đẳng của mình.
Tây Phương Thế Giới A Di Đà Như Lai: thân phóng quang minh màu Trắng (Hành Kim). Kết ấn Đại Định với bổn nguyện tiếp dẫn chúng sanh vãng sanh Tây phương Cực Lạc thế giới. Phật A Di Đà Như Lai bổn tôn [Diệu Quang Sát Trí] hàm ý tiếp dẫn chúng sanh giác ngộ. Nhận được cảnh giới hư không, từ Hư không đạt đến Diệu hữu. Nhìn nhận thế giới mới lập thành không có điều sai khác. Sự thanh tịnh của chúng sanh không sai khác với Đức Phật Tỳ Lô Giá Na. Trí huệ đạt đến cảnh giới này thì có thể nhập Tỳ Lô Pháp Giới.
Bắc Phương Thế Giới Thành Tựu Như Lai: thân phóng quang minh màu Xanh dương (Hành Thủy). Kết ấn Thí Vô Úy. Với nguyện lực làm đạo sư cho hết thảy chúng sanh. Trong bất cứ hoàn cảnh nào, trường hợp nào. Ngài đều tạo phương tiện để chúng sanh thoát các nổi sợ hãi. Và thành tựu những nguyện vọng lìa khổ đau của muôn loài. Đức Phật Thành Tựu Như Lai bổn tôn [Thành Sở Tác Trí]. Hàm ý chúng ta nên tự mình phát tâm tu tập làm cho trí huệ Phật tánh của chúng ta phát sáng. Như là ánh sáng của mặt trời, đem ánh sáng và hơi ấm đến cho mọi loài chúng sanh. Khai mở thế giới phóng vô lượng quang minh biến thành cảnh giới Tịnh Độ ở thế gian. Mọi sự vật đều theo nguyện lực mà thành tựu. Ngũ uẩn chuyển thành Ngũ trí, lấy sự Bố thí làm nhiệm vụ phóng quang. Đạt được như vậy thì tự thân [Thành Sở Tác Trí].
Ngũ Trí Phật
Trung Ương Thế Giới Tỳ Lô Giá Na Phật còn tôn xưng Đại Nhật Như Lai. Thân phóng quang minh màu Vàng (Hành Thổ), kết ấn Trí Quyền. Bốn vị Phật: Đông, Tây, Nam, Bắc, thể hiện tính cách của Đại Nhật Như Lai. Tuy là bốn nhưng chỉ là một, một nhưng lại là bốn. Đức Đại Nhật Như Lai bổn tánh hoàn toàn thanh tịnh, vĩnh viễn bất biến. Bất sanh bất diệt, cụ túc viên mãn.
Đức Phật Tỳ Lô bổn tôn [Pháp Giới Thể Tánh Trí] hàm ý tổng hợp Tứ Trí thành Ngũ Trí. Cho đến thống nhiếp vũ trụ vạn sự vạn vật thành Pháp thân. Lấy tư duy phát khởi Tịnh niệm, Chánh kiến, giác ngộ sự thống nhất của vạn sự vạn vật trong vũ trụ. Từ đây làm cơ sở để thành tựu [Pháp Giới Thể Tánh Trí], biến nhập thế giới Tỳ Lô.
